Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасынын төрагасы Алмазбек Акматов Аудиттин жогорку органдарынын Азия уюмунун 16-Ассамблеясынын (ЕКПА) отурумуна катышты, ал 2024-жылдын 24 - 27-сентябрында Индиянын Нью-Дели шаарында өттү. Бул маанилүү окуя тажрыйба алмашуу жана актуалдуу маселелерди талкуулоо үчүн платформага Азиянын ар кайсы өлкөлөрүнөн аудитордук органдардын өкүлдөрүн чогултту.
Ассамблеянын алкагында "Санариптик коомдук инфраструктура жана гендердик теңсиздик – инклюзивдүүлүк жана жеткиликтүүлүк маселелери" темасына арналган ASOSAIдын 9-Симпозиуму болуп өттү. Катышуучулар санариптештирүү калктын ар кандай топтору үчүн тоскоолдуктарды жоюуга кандайча өбөлгө түзөрүн талкуулашты, ошондой эле санариптик ресурстарга бирдей жеткиликтүүлүктү камсыз кылуу боюнча мыкты тажрыйбаларды жана инновациялык мамилелерди карап чыгышты.
Алмазбек Акматов туруктуу өнүгүүгө жетишүү жана мамлекеттик финансыны башкарууда ачык-айкындуулукту жогорулатуу үчүн өлкөлөр ортосундагы кызматташтыктын маанилүүлүгүн баса белгиледи. Мындай иш-чаралар аудиторлордун ортосундагы байланышты бекемдөөгө, билим алмашууга жана мамлекеттик аудит жаатындагы мыкты тажрыйбаларды жайылтууга өбөлгө түзөрүн айтты.
Ассамблеянын аянтында Алмазбек Акматов Индиянын Башкы контролеру жана аудитору Чандра Мурму мырза менен эки тараптуу жолугушуу өткөрдү. Жолугушуунун жүрүшүндө тараптар аудиттин жогорку органдарынын Азиялык уюмунун (ASOSAI) алкагында биргелешип иштөө мүмкүнчүлүгүнө басым жасап, мындан аркы эки тараптуу кызматташтыктын келечегин талкуулашты.
Сүйлөшүүлөр өз ара аракеттенүүнүн негизги аспектилерин, анын ичинде мамлекеттик аудит жаатында тажрыйба алмашуу, заманбап технологияларды жана көзөмөлдөө ыкмаларын киргизүү, ошондой эле мамлекеттик финансыны башкарууда ачык-айкындуулукту жана отчеттуулукту жогорулатуу маселелерин камтыды. Тараптар аудиторлордун ортосундагы байланыштарды чыңдоонун маанилүүлүгүн айтып, алар кесиптик көндүмдөрдү өнүктүрүүгө гана эмес, аудитордук процедуралардын сапатын жакшыртууга да өбөлгө түзөрүн баса белгилешти.
Ассамблеянын жыйынтыгы боюнча Алмазбек Акматов 2024-2027-жылдарга ASOSAIдын Башкаруу Кеңешине жана анын Аудит комитетине болгон шайлоолорго катышты. Бул шайлоолор мамлекеттик аудит жаатында эл аралык кызматташтыкты өнүктүрүүдө маанилүү этап болуп калды. Бул шайлоолорго катышуу Кыргызстандын эл аралык аренадагы позициясын бекемдөө үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат, ошондой эле региондогу мамлекеттик аудиттин сапатын жогорулатууга багытталган стратегияларды жана демилгелерди иштеп чыгууга жигердүү катышуу үчүн мүмкүнчүлүктөрдү түзөт.
Маалымдама: аудиттин жогорку органдарынын Азия уюму (АЗОСАИ/ASOSAI) Аудиттин жогорку органдарынын эл аралык уюмунун (ИНТОСАИ) региондук топторунун бири болуп саналат. 1979-жылы 11 мүчө менен түзүлгөн. Учурда мүчөлөрдүн саны аудиттин жогорку 48 органына жетти. Ассамблея жана Башкаруучулар кеңешинин биринчи жыйыны 1979-жылы май айында Индиянын Нью-Дели шаарында өткөн. Ассамблеяда ASOSAIдын эрежелери жана жоболору бекитилген.
Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасынын Ош шаары, Ош, Жалал-Абад жана Баткен областтары боюнча аймактык бөлүмүнүн 2024-жылга карата аудитордук иш планына ылайык, Баткен облусунун Сүлүктү шаарынын 2022-жылдын 1-январынан тартып 2023-жылдын 31-декабрына карата мезгил аралыгындагы бюджетинин түзүлүшүнө жана аткарылышына, бюджеттик, атайын жана башка каражаттардын пайдаланышына жана муниципалдык ишканалардын ишмердүүлүгүнө шайкештик аудити жүргүзүлгөн.
Аудитке Сүлүктү шаардык мэриясы, Кыргыз Республикасынын финансы министрлигинин Сүлүктү башкармалыгы, Сүлүктү шаардык Кеңеши, шаардык мэриянын алдындагы муниципалдык менчик бөлүмү, “Сүлүктү-Тазалык” жана “Сүлүктү-Тазасууканал” муниципалдык ишканалары камтылды.
Сүлүктү шаарынын 2022-2023-жылдагы мезгил аралыгындагы бюджеттин түзүлүшүнө жана аткарылышына жүргүзүлгөн шайкештик аудиттин жыйынтыгы боюнча жалпы 6948,9 миң сомдук каржы бузуулар аныкталды.
Бузуулардын классификатору боюнча:
- тиешелүү бюджетке кирешелерди которуу/кредиттөө маселелери боюнча мамлекеттик органдын же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын чечимдеринин карама-каршылыгы 4 820,2 миң сом;
- бюджеттик классификациясынын коддорду колдонуунун бузуу менен бюджеттик каражаттарды ведомствого караштуу жетекчилерге жана бюджеттик каражаттарды алуучуларга беруу жана багыттоо 1 480,0 миң сом;
- курулуш-куроо (монтаждоо) иштеринин наркын же көлөмүн жогорулатуу 277,9 миң сом;
- бюджеттик мекеменин кызматкеринен - отчет берүүчү адамдан, ага отчет берүү үчүн берилген каражаттар боюнча карыз 195,8 миң сом;
- бухгалтердик эсепте негизги каражаттарды эсепке алуу тартиби боюнча мыйзамдардын талаптарын сактабоо 175,0 миң сом.
Аудиттин жыйынтыгы менен:
- тиешелүү чараларды көрүү үчүн Сүлүктү шаарынын мэрине, Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигинин Сүлүктү финансы башкармалыгынын башчысына, шаардык мэриясынын алдындагы муниципалдык ишканалардын жетекчилерине сунуштамалар жана жазма буйруктар;
- жалпылоо отчеттун жана жана жазма буйруктун көчүрмөлөрү шаардык Кеңештин сессиясында кароо үчүн Сүлүктү шаардык Кеңештин төрагасына жөнөтүлдү.
Сүлүктү шаардык мэриясынын алдындагы муниципалдык менчик бөлүмү боюнча:
- 2022-2023-жылдар мезгил аралыгында сатылган жерлер, болжол менен жалпы 2390,5 миң сомго арзан сатылуусуна жол берген комиссия мүчөлөрүнүн жана мэриянын жооптуу кызматкерлеринин иш аракеттерине укуктук баа берүү үчүн аудиттин материалдары 18.06.2024-жылдагы №01-13/171 каттын негизинде КРнын Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитетинин Баткен областы боюнча башкармалыгына;
- жергиликтүү бюджетти жалпы 2 429,7 миң сомдон кем эмес зыянга учуратканга тиешеси бар Сүлүктү шаарынын мэриясынын алдындагы жеке менчик турак жай фондусун бөлүштүрүү жана менчиктештирүү, муниципалдык менчикте турган объекттер жана жер участокторуна менчик же ижара укугун берүү, жеке менчик турак үй куруу үчүн жер участокторун берүү боюнча бирдиктүү комиссиясынын жана мекеменин жооптуу кызматкерлеринин иш аракеттерине укуктук баа берүү үчүн аудиттин материалдары 18.06.2024-жылдагы №01-13/171 каттын негизинде КРнын Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитетинин Баткен областы боюнча башкармалыгына жиберилген.
Сүлүктү шаардык мэриясынын алдындагы муниципалдык менчик бөлүмү боюнча «Сүлүктү шаарына жеңил конструкциядан жасалган жабык таштанды таштоочу курулмалардын курулушу» обьектиси боюнча КР Салык кодексинин талаптарына ылайык, ЖИ «К. Турдубаевдин» 2023-жылдык отчеттору боюнча салыктардын эсептелиши жана бюджетке төлөнүшүнө текшерүү жүргүзүп, жыйынтыгы боюнча маалымат берүү тууралуу КР Финансы министрлигине караштуу Мамлекеттик салык кызматынын Сүлүктү шаары боюнча башкармалыгына 15.08.2024-жылдагы №01-12/213 кат жиберилген.
Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасынын Ош шаары, Ош, Жалал-Абад жана Баткен областтары боюнча аймактык бөлүмүнүн 2024-жылга карата аудитордук иш планына ылайык, Баткен областынын Лейлек районунун жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын 2023-жылдын 1-январынан тартып 2023-жылдын 31-декабрына чейинки мезгил аралыгына карата бюджетинин түзүлүшүнө, аткарылышына жана муниципалдык ишканаларынын ишмердүүлүгүнө шайкештик аудити жүргүзүлгөн.
Аудитке, Лейлек райондук мамлекеттик администрациясы, Лейлек районунун өнүктүрүү фонду, Кыргыз Республикасынын Финансы министирлигинин Лейлек райондук финансы башкармалыгы Лейлек районундагы өз алдынча башкаруу органдары жана өз алдынча башкаруу органдарынын алдындагы муниципалдык ишканалары камтылды.
Лейлек районундагы өз алдынча башкаруу органдарынын жана Раззаков шаарынын жергиликтүү бюджетинин түзүлүшүнө жана аткарылышына, өз алдынча башкаруу органдарынын алдындагы муниципалдык ишканалардын ишмердүүлүгүнө жүргүзүлгөн шайкештик аудиттин жыйынтыгында 17 893,4 миң сомдук каржылык бузуулар аныкталды.
Бузуулардын классификатору боюнча:
- бюджетке төлөмдөрдү эсептөөнүн тууралыгы, толуктугу жана өз учурунда төлөнүшүндөгү бузуулар 322,3 миң сом;
- бюджетке милдеттүү төлөмдөрдү чегербөө же толук эмес чегерүү (салык, СФ ж.б кошумча эсептөөлөр) 207,0 миң сом;
- бюджеттик каражаттарды башка каржы булактарынан каржыланган каражаттарга пайдалануу 36,0 миң сом;
- бюджеттик тутумундагы бюджеттик чыгымдардын коддору боюнча бюджеттик каражаттарды санкцияланбаган кайра бөлүштүрүү 16,0 миң сом;
- курулуш-куроо (монтаждоо) иштеринин наркын же көлөмүн жогорулатуу 2602,7 миң сом;
- капиталдык салымдарга каражаттарды пайдаланууда жана курулуш иштерин аткарууда башка бузуулар 635,3 миң сом;
- кызматкерлердин эмгегине төлөө жана акчалай түрдөгү башка төлөмдөр боюнча ченемден ашыкча чыгымдар 2463,2 миң сом;
- товардык-материалдык баалуулуктар жана башка чыгымдар боюнча ченемден ашыкча чыгымдар 18,1 миң сом;
- мамлекеттик (муниципалдык) мүлктүн жана мамлекеттик акча каражатынын кем чыгышы (бузулушу, жоголушу, уурдалышы) 1961,0 миң сом;
- бюджетке ижара акысын өз учурунда чегерүүнү камсыздоо боюнча контролдоонун жана чараларды көрүүнүн жоктугу 1244,8 миң сом;
- бухгалтердик эсепти жүргүзүүнүн талаптарын бузуу менен отчет берүү (подотчет) 120,0 миң сом;
- эмгек акы, сапар чыгымы жана башка чыгымдарга төлөөдөгү бузуулар 81,1 миң сом;
- бухгалтердик эсепте негизги каражаттарды эсепке алуу тартиби боюнча мыйзамдардын талаптарын сактабоо 6192,6 миң сом;
- дебитордук карыздарды эсепке алуудагы бузуулар 1993,3 миң сом.
Аудиттин жыйынтыгы менен:
- тиешелүү чараларды көрүү үчүн Лейлек районунун мамлекеттик администрация башчысына, Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигинин Лейлек финансы башкармалыгынын башчысына, айыл өкмөттөрдүн жана мунуципалдык мекемелеринин башчыларына, Раззаков шаарынын мэрине жана шаардык мэрияга караштуу муниципалдык ишканалардын, бюджеттик мекемелердин башчыларына сунуштамалар жана жазма буйруктар;
- жергиликтүү Кеңештердин сессиясында кароо үчүн отчеттордун, сунуштамалардын жана жазма буйруктардын көчүрмөлөрү айылдык жана шаардык Кеңештердин төрагаларына;
- Кыргыз Республикасынын Президентинин Баткен областы боюнча ыйгарым укуктуу өкүлчүлүгүнө аудиттин жыйынтыгы боюнча маалымат жиберилди.
Баткен областынын прокуратурасына:
- Сумбула айыл өкмөтүнүн финансы-экономика бөлүмүнүн башчысы Фуркат Кахаровдун эсебинен 1961,0 миң сом накталай акча каражатынын жетишпестиги боюнча аудиттин материалдары 12.02.2024-жылдагы №01-13/89 каттын негизинде;
- Кең-Талаа айыл өкмөтүнүн Үч-Булак айылындагы 2500 метр арыкты цементтөө үчүн 2023-жылдын 22-майындагы №23/2161783 келишимдин негизинде жеке ишкер Г. С. Джураевага 1984,3 миң сом акча каражаты которулуп, бирок жумуштар аткарылбагандыгы боюнча аудиттин материалдары 2024-жылдын 25-апрелиндеги №01-13/147 каттын негизинде укуктук баа берүү үчүн жиберилди.
Мындан сырткары, утурумдук жана капиталдык оңдоо, курулуш-куроо иштерине сарпталган бюджеттик жана башка каражаттардын максаттуу пайдаланылышы жана туура өздөштүрүшүнө жүргүзүлгөн аудиттин жыйынтыгында аныкталган каржы бузуулар:
- Тогуз-Булак айыл өкмөтүндөгү «Тогуз-Булак айыл аймагында Танги-Оозу участкасынан Айбийке айылынын түштүк-батыш тарабындагы Кара-Оток участкасына чейин узундугу 5450м. сугат суу түтүгүн куруу» обьектиси боюнча “СК Лидер” ЖЧКсы тарабынан 479,2 миң сомдук кошуп жазууларга;
- Раззаков шаар мериясына караштуу муниципалдык менчик департаментиндеги “Раззаков шаарына караштуу Исфана-Сай участкасына жана Чимген айылындагы Шор-Булак сайына жөө адамдар өтүүчү көпүрөнүн курулушу” объектиси боюнча Долбоорчу “ТМАЯ” ЖЧКсы тарабынан долбоор (100,0 миң сомдон кем эмес) сапатсыз жасалгандыгына укуктук баа берүү үчүн аудиттин материалдары КР Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитетинин Баткен областы боюнча башкармалыгына жиберилди.